Η αποχώρηση των παιδιών & το «σύνδρομο της άδειας φωλιάς»

Μια πολύ σημαντική μετάβαση για την οικογένεια είναι όταν τα παιδιά φεύγουν από την οικογενειακή «φωλιά» και οι γονείς μένουν πάλι μόνοι. Τόσο σημαντικές θεωρούνται οι αλλαγές στα συναισθήματα και σχέσεις των γονιών σ’ αυτή τη φάση που έχουν περιγραφεί με τον όρο «σύνδρομο της άδειας φωλιάς».

Η καινούρια πραγματικότητα της ζωής χωρίς παιδιά αναστατώνει τις ισορροπίες των γονιών ως ατόμων αλλά και ως σχέση. Το άτομο καλείται να αναδιοργανώσει τις προτεραιότητες και ευθύνες στη ζωή του, καθώς ο ρόλος του σαν μητέρα ή πατέρας, ένας ρόλος σημαντικότατος για δεκαετίες, γίνεται με την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών λιγότερο ενεργός. Αν δεν έχει επενδύσει συναισθηματικά σε άλλους ρόλους, όπως εργασία, σχέση, κοινωνικές επαφές, μπορεί η ίδια αίσθηση της προσωπικής του αξίας να απειληθεί.

Κατά παρόμοιο τρόπο και το ζευγάρι, μόνο ξανά μετά από χρόνια, μπορεί να νιώσει την αίσθηση ενός κενού. Τα γεγονότα της ζωής και ο χρόνος τους άλλαξαν. Μπλεγμένοι στα γρανάζια της καθημερινότητας και στον αγώνα επιβίωσης, αφοσιωμένοι στην ανατροφή των παιδιών μπορεί να απομακρύνθηκαν, να έχασαν επαφή ο ένας από τον άλλον. Η αναστάτωση είναι μεγάλη όταν γυρίσουν και κοιτάξουν τον άλλον και νιώσουν ότι δεν ξέρουν πραγματικά πώς άλλαξε, δεν αναγνωρίζουν το σύντροφό τους. Διλήμματα όπως «Τί έχουμε κοινό;», «Τον/τη θέλω ακόμα;», «Θα με θέλει όπως έχω αλλάξει;» αρχίζουν να τους βασανίζουν. Κάποιοι “διαλέγουν” ως απάντηση την απομάκρυνση από το σύντροφο. Έτσι φροντίζουν να μη βρίσκονται μόνοι σαν ζευγάρι, ρίχνονται ολόψυχα στη δουλειά, στην ενασχόληση με την καινούρια οικογένεια των παιδιών, στην ανατροφή των εγγονών. Το πρόβλημα βεβαίως δεν είναι η ενασχόληση με αυτές τις εξαιρετικά χρήσιμες δραστηριότητες – πώς θα τα καταφέρναμε σαν κοινωνία χωρίς τη φροντίδα που προσφέρουν οι γιαγιάδες και οι παππούδες; Η δυσκολία προκύπτει όταν το ζευγάρι “χρησιμοποιεί” αυτές τις δραστηριότητες για να αποφύγει να μείνει μόνος με το σύντροφο του. Αυτή η αποφυγή αναπόφευκτα δε δίνει την ευκαιρία στο ζευγάρι να βρει τρόπους να γεμίσει το κενό, να γνωρίσει ξανά ο ένας τον άλλον.

Η αναστάτωση αυτής της μεταβατικής φάσης θα οδηγήσει σε μια νέα ισορροπία, αν το άτομο τη δει ως πρόκληση και όχι ως απειλή. Ο χρόνος και η ενέργεια που απελευθερώνονται σε αυτή τη περίοδο είναι σημαντικότατα και μπορούν να επενδυθούν σε νέες δραστηριότητες. Το άτομο έχει την ευκαιρία να κάνει πράγματα που ίσως ήθελε από χρόνια, όπως ταξίδια, εκδρομές, σπουδές, να ανακαλύψει καινούρια ενδιαφέροντα, να περάσει περισσότερο χρόνο με φίλους. Η καινούρια φάση είναι μια πρόκληση και για το ζευγάρι να ξαναανακαλύψουν ο ένας τον άλλον, να χτίσουν κοινά ενδιαφέροντα, να χαράξουν μια κοινή ζωή. Τότε μόνο θα δουν το κενό της αποχώρησης των παιδιών όχι ως λόγο για θρήνο αλλά ως μια δεύτερη ευκαιρία.

Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών "Ψυχή τε και σώματι"